Goede levenseindezorg begint bij ons zelf
Sterven hoort bij het leven, ieder doet het op zijn of haar eigen manier.
De zorg in de stervensfase is intensief en dankbaar werk maar kan ook gepaard gaan met gevoelens van ongemak en dilemma’s. Dilemma’s waar eigenlijk nooit een pasklaar antwoord op is te geven, ze vragen om reflectie, inlevingsvermogen en flexibiliteit. We besloten daarom de jaarlijkse themabijeenkomst van het Netwerk Palliatieve Zorg Midden-Brabant anders dan anders in te richten, met veel ruimte voor gesprek en het delen van ervaringen. Dat daar behoefte aan was bleek al toen de bijeenkomst “Zorg in de stervensfase” binnen twee weken volledig was volgeboekt.
Het Toetstheater zorgde op 15 oktober in wijkcentrum de Heyhoef voor een ludieke openingsvoorstelling over misverstanden rond het sterfbed. Het publiek mocht meedenken over hoe het beter kon, want de beste stuurlui zitten tenslotte altijd aan wal. De suggesties van het publiek werden door de acteurs direct op het toneel uitgeprobeerd. Dat dit nog niet zo makkelijk is werd voortdurend duidelijk gemaakt door de wat onhandige verpleegkundige op het toneel.
Na deze vermakelijke warming-up gingen de deelnemers in kleine groepen met elkaar in gesprek rond 4 thema’s. De tijd was kort, de opbrengst groot. Met veel stof tot nadenken en weer een beetje wijzer ging ieder begin van de avond huiswaarts. Lees verder voor een korte impressie van de belangrijkste lessen die we leerden met elkaar.
Samenwerking met naasten
Het belang van naasten in de laatste levensdagen is van onschatbare waarde. Dat ervaren we als zorgprofessionals het sterkste als we zelf in de rol van naasten terecht komen. Dan merken we hoe belangrijk het is om als gelijkwaardige gesprekspartners duidelijke en eerlijke informatie te ontvangen en te worden betrokken bij belangrijke beslissingen.
Je bent en blijft altijd verbonden met je familie. Ook als je geen contact meer hebt met elkaar. Spanningen binnen familierelaties kunnen zorgen voor een onrustiger sterfbed. Aandacht hebben voor de onderlinge relaties (in de laatste levensfase) kan een positieve impact hebben op de zorgvrager én op het verdere leven van degene die achterblijven. Dus durf te vragen naar onderlinge relaties en kijk wat je hierin kunt betekenen passend bij jouw functie en rol.
Vocht en voeding
De waarde die we zelf hechten aan eten en drinken nemen we mee in de zorg rond het sterfbed en kan verschillen van de opvattingen van patient en naasten. Eten en drinken loslaten is niet altijd makkelijk. Het kan helpen om uit te leggen dat iemand niet dood gaat omdat hij of zij niet meer eet, maar iemand eet niet meer omdat hij of zij dood gaat.
Bewust stoppen met eten en drinken is een optie voor patiënten om zelf regie te nemen over het stervensproces. Het vraagt veel moed en doorzettingsvermogen en zeker geen makkelijke weg, maar dat is euthanasie ook niet. Beiden vragen om goede uitleg en begeleiding voorafgaand en tijdens het traject.
Zorg in de stervensfase
Het zorgpad stervensfase kan een hulpmiddel zijn om de stervensfase bewuster te markeren de zorg in de laatste dagen te optimaliseren. Ondanks dat het zorgpad stervensfase al zo lang (20 jaar) in Nederland bestaat, zijn er weinig organisaties/locaties die er actief meewerken. Onbekendheid over het bestaan van het zorgpad maar ook het ontbreken van daadkracht om het binnen de organisatie een plaats te geven lijkt hiervan de oorzaak. We kunnen veel doen om het patiënten en hun naasten in de stervensfase te ondersteunen, en vaak nog meer door te laten in plaats van te doen.
Afscheid nemen
Het leven loslaten is niet altijd makkelijk en voor iedereen anders. Verschillen mogen en zullen er altijd zijn, tussen culturen, maar ook binnen de ‘eigen’ cultuur. Dat vraagt afstemming en respect voor de verschillen. Door nieuwsgierig te zijn en veel vragen te stellen, maak je daarvoor ruimte. Als het uit oprechte interesse gebeurt wordt het eigenlijk altijd goed ontvangen.
