Zingeving vanuit cultureel perspectief
Wat hebben thee en bijen met elkaar gemeen?
De deelnemers aan de multidisciplinaire nascholingsavond op 20 maart jongstleden kunnen het je vertellen.
Nieuwsgierig? Lees dan vooral verder.
Spreken over het levenseinde is niet in elke cultuur vanzelfsprekend of vergelijkbaar. Hoe kun je als zorgverlener aansluiten bij de diversiteit die onze samenleving en dus ook onze patiënten in de laatste levensfase kenmerkt? Nanda Wassink en Mustafa Bulut beiden als geestelijk verzorger verbonden aan het Centrum voor Levensvragen Midden- en Oostbrabant verzorgden samen een nascholing over zingeving vanuit verschillende culturele perspectieven. Een bijzonder boeiende avond die volgens de deelnemers veel te kort was. Niet verwonderlijk want over zingeving en cultuur raak je niet snel uitgepraat.
Innerlijke ruimte als voorwaarde
Nanda Wassink, die in het dagelijks leven ook eigenaar is van zorgtuin, -keuken en imkerij Moergoed nam de aanwezigen op geheel eigen wijze mee door de facetten van het diamantmodel van Carlo Leget. Met ballonnen die lieten zien wat innerlijke ruimte is en hoe angst of pijn de ruimte voor een gesprek in de weg kunnen zitten. Met prachtige beelden van bloemetjes en bijtjes en voorbeelden uit haar eigen praktijk illustreerde Nanda hoe zingevingsvragen herkend en ondersteund kunnen worden. Ondersteuning die je als zorgverlener zelf kunt bieden en waarbij je in complexe situaties of crisis ook een beroep kunt doen op een geestelijk verzorger.
Diamant model, Carlo Leget
Interculturele verschillen
Mustafa Bulut, geestelijk verzorger (islamitisch) en oprichter van OBIZ – opleidingsbureau voor interculturele zorg, nam het stokje na de pauze van Nanda over en gaf een uitgebreide inkijk op de invloed van cultuur op onze beleving van en behoeften in de laatste levensfase. En dat cultuur over veel meer dan alleen geloof gaat, maakte hij direct duidelijk met voorbeelden over de verschillen in vocabulaire tussen verschillende provincies en Europese landen. En dat terwijl de gesproken taal slechts een 7% van onze communicatie bepaalt. Veel culturele verschillen in de dagelijkse sociale omgang (samen thee drinken), maar ook in de zorg voor palliatieve patiënten zijn te verklaren vanuit het accent dat er in een gemeenschap ligt op het collectieve belang. In een individualistische cultuur is zelfbeschikking het uitgangspunt: mijn leven is mijn beslissing. In een collectivistische cultuur, zoals onder meer in de moslimgemeenschap, bestaat er geen individuele, maar gedeelde autonomie. Dat houdt onder meer in dat je de naasten bij de behandeling betrekt.
In de collectivistische cultuur is de dood een taboeonderwerp waar niet gemakkelijk over wordt gepraat. Wij zijn in het Nederlands zo gewend dat alles wat je zegt direct en letterlijk is. Maar er is nog zo veel meer, non-verbaal, maar ook omfloerste taal waarin de boodschap veel meer tussen de regels te vinden is. In plaats van te zeggen dat iemand dood gaat, kun je in een collectivistische cultuur beter zeggen dat de situatie ernstig is en dat je je grote zorgen maakt. Door te vragen of de patient wil weten waar hij/zij aan toe is, kun je de kloof met onze direct cultuur dichten. Dan biedt je de patient en naasten de ruimte om het levenseinde wel of niet direct te benoemen. En zoals altijd is een open, warme luisterhouding de basis van effectieve communicatie, ook als er culturele verschillen te overbruggen zijn.
We kijken terug op een waardevolle avond veel nieuwe inzichten en praktische tips waar de deelnemers direct in hun eigen zorgpraktijk mee aan de slag kunnen. Het zakkaartje ‘interculturele communicatie rond het levenseinde’ en meer informatie over levenseindegesprekken is te vinden in de digitale Toolbox van het Transmuraal Zorgpad Palliatieve Zorg Midden-Brabant.
